🔹 عیب‌یابی نویز و لرزش در پمپ‌های صنعتی
مقدمه
یکی از شاخص‌ترین نشانه‌های اختلال در پمپ‌های صنعتی، ایجاد نویز (صدای غیرعادی) یا لرزش (ارتعاش) است. این دو مورد اگر به‌موقع شناسایی نشوند، می‌توانند به خرابی سریع یاتاقان‌ها، تغییر محور، شکستن پروانه یا حتی از کارافتادگی کل سیستم منجر شوند. در این مقاله، مراحل تشخیص، دلایل اصلی و روش‌های عملی کنترل نویز و لرزش را بررسی می‌کنیم تا از توقف خط تولید جلوگیری شود.
۱. علائم هشدار اولیه
پیش از آنکه پمپ از کار بیفتد، نشانه‌هایی وجود دارد که باید جدی گرفته شوند:
افزایش صدای عملکرد پمپ نسبت به حالت نرمال
لرزش محسوس در بدنه، پایه یا لوله‌ها
نشت جزئی روغن یا هوا در اطراف محور
افزایش دمای یاتاقان یا روغن
نوسان فشار و دبی خروجی پمپ
این نشانه‌ها اولین سیگنال‌هایی هستند که خبر از رخداد فنی پنهان در سیستم می‌دهند.
۲. دلایل اصلی نویز و لرزش در پمپ‌ها
مشکلات نویز و لرزش معمولاً از یکی یا ترکیبی از عوامل فنی زیر ناشی می‌شوند:
عامل | توضیح فنی | راهکار رفع |
|---|---|---|
| ورود هوا به مدار | شل بودن اتصالات مکش یا نشتی در خط ورودی | سفت کردن اتصالات، بررسی اورینگ‌ها، هواگیری کامل مدار |
| عدم توازن محور | آسیب یا سایش در شافت یا پروانه | تراز مجدد، تعویض قطعات فرسوده |
| کاویتاسیون | افت فشار مکش یا وجود مانع در دهانه ورودی | تمیز کردن فیلتر مکش، کنترل سطح سیال، حفظ قطر مناسب لوله ورودی |
| نصب نادرست پمپ روی پایه | عدم هم‌راستایی موتور و پمپ یا پیچ‌های سست | تراز دقیق، محکم‌کردن پیچ‌ها، استفاده از لرزه‌گیر لاستیکی |
| فرسودگی یاتاقان | کمبود روانکاری یا آلودگی روغن | تعویض یاتاقان، بررسی کیفیت روغن، نصب فیلتر مناسب |
| ناهماهنگی کوپلینگ | زاویه یا فاصله نادرست بین محور موتور و پمپ | تنظیم دقیق فاصله طبق استاندارد سازنده، استفاده از کوپلینگ انعطاف‌پذیر |
۳. روش‌های فنی برای تشخیص و اندازه‌گیری لرزش
برای عیب‌یابی دقیق‌تر، از ابزارهای اندازه‌گیری تخصصی استفاده می‌شود:
ویبرومتر (Vibration Meter): ثبت شدت لرزش بر حسب mm/s طبق استاندارد ISO 10816
آنالیز طیفی (FFT Analysis): تشخیص منبع ارتعاش از طریق فرکانس
دوربین حرارتی (Thermal Imaging): تشخیص نقاط داغ در یاتاقان یا کوپلینگ
صوت‌سنج یا گوشی صنعتی: تعیین محل دقیق نویز با گوش دادن به فرکانس‌های غیرعادی
این داده‌ها پایهٔ تحلیل لرزش و پیش‌بینی خرابی‌های آینده هستند.
۴. برنامه نگهداری پیشگیرانه (Preventive Maintenance)
نگهداری پیشگیرانه بهترین راه برای جلوگیری از افزایش نویز و لرزش است. توصیه می‌شود در هر ۵۰۰ ساعت کارکرد اقدام‌های زیر انجام شود:
بررسی و تعویض روانکار در صورت آلودگی
اطمینان از هم‌راستایی دقیق محور با موتور
بازبینی اتصالات و کنترل نشتی‌ها
اندازه‌گیری دمای یاتاقان‌ها با ترمومتر یا ترموگراف
ثبت مقدار لرزش و مقایسه با مقادیر پایه ثبت‌شده
بازبینی وضعیت پایه‌های پمپ و لرزه‌گیرها
ثبت این داده‌ها در فرم سرویس باعث می‌شود روند فرسودگی به‌صورت عددی قابل بررسی گردد.
۵. سه اقدام فوری هنگام شنیدن صدای غیرعادی
در صورت مشاهده نویز یا لرزش غیرمعمول:
فوراً سیستم را متوقف کنید. ادامه کار می‌تواند به شکست محور منجر شود.
فشار مدار را تخلیه کنید تا قطعات تحت تنش نباشند.
مشاهده و ثبت کنید: محل نویز، شدت لرزش، دمای قطعه، زمان و شرایط کاری را یادداشت کنید. این اطلاعات برای تحلیل دقیق ضروری هستند.