فشارشکن هیدرولیک چیست و چطور ایمن تنظیمش کنیم؟
راهنمای گام‌به‌گام برای تکنسین‌ها و اپراتورهای تازه‌کار
سیستم‌های هیدرولیک در صورت عدم کنترل فشار، می‌توانند به قطعات، شلنگ‌ها و حتی اپراتور آسیب برسانند. یکی از مهم‌ترین اجزایی که از این خطر جلوگیری می‌کند شیر فشارشکن (Relief Valve) است — قطعه‌ای حیاتی که نقش «سوپاپ اطمینان» را در مدار ایفا می‌کند.
در این مقاله یاد می‌گیرید:
فشارشکن دقیقاً چه وظیفه‌ای دارد
چطور به‌صورت ایمن آن را تنظیم کنید
نشانه‌های خرابی یا تنظیم اشتباه چیست
و در پایان، چک‌لیست عملی تنظیم فشارشکن
۱. نقش فشارشکن در مدار هیدرولیک
در هر سیستم هیدرولیکی، پمپ روغن را با فشار بالا پمپ می‌کند. اگر مسیری برای تخلیه مازاد فشار وجود نداشته باشد، انرژی در مدار جمع می‌شود و در نهایت باعث ترکیدن شلنگ یا سوختن پمپ می‌شود.
اینجاست که شیر فشارشکن وارد مدار می‌شود — وقتی فشار از حد تعیین‌شده بالاتر می‌رود، مسیر روغن را به مخزن باز می‌کند تا فشار کاهش پیدا کند.
مکان نصب فشارشکن معمولاً بعد از پمپ (در مسیر فشار اصلی) است تا از کل سیستم حفاظت کند.
۲. انواع فشارشکن‌ها در صنعت
بر اساس نوع مدار و کاربرد، فشارشکن‌ها معمولاً در یکی از دسته‌های زیر قرار می‌گیرند:
| نوع فشارشکن | ویژگی | کاربرد |
|---|
| فنری قابل تنظیم (Direct Acting) | ساده، پاسخ سریع | یونیت‌های کوچک و پرتابل |
| پایلوت‌دار (Pilot Operated) | دقت بالا، پایداری فشار | مدارهای صنعتی بزرگ |
| کارٹریجی (Cartridge) | فشرده، نصب داخل بلوک | سیستم‌های مدرن یونیتی |
۳. مراحل تنظیم ایمن فشارشکن
گام ۱: ابزار لازم
گیج فشار متناسب با محدوده کاری سیستم
آچار مناسب پیچ تنظیم
دفترچه مشخصات فنی مدار یا پمپ
گام ۲: اطمینان از شرایط ایمن
موتور اصلی را خاموش کنید.
مدار باید بدون فشار باقی بماند.
اطمینان پیدا کنید که شیرها در وضعیت آزاد برگشت هستند.
گام ۳: تنظیم اولیه
گیج را روی خروجی پمپ نصب کنید.
موتور را راه بیندازید و شیر خروجی را ببندید تا فشار بالا برود.
پیج تنظیم فشارشکن را به‌آرامی و در جهت عقربه‌های ساعت بچرخانید تا به فشار موردنظر برسید.
⚠️ نکته ایمنی: هرگز فشار را بیش از حد مجاز پمپ یا جک تنظیم نکنید. این عدد معمولاً در کاتالوگ سازنده درج شده است.
گام ۴: قفل‌کردن تنظیم
بعد از رسیدن به فشار دلخواه، پیچ تنظیم را با مهره قفل‌کن تثبیت کنید تا از تغییر ناخواسته در اثر لرزش جلوگیری شود.
۴. علائم تنظیم اشتباه یا خرابی فشارشکن
۱. افزایش بیش‌ازحد فشار مدار → مسیر تخلیه باز نمی‌شود (گیر فنر یا گرفتگی)
افزایش دمای روغن → فشارشکن زودبازکن یا نشتی داخلی دارد.
نویز و لرزش در لوله‌ها → فشار در محدوده ناپایدار نوسان دارد.
افت فشار عمومی مدار → نشتی فنر یا آب‌بندی ضعیف شیر.
در هر یک از حالت‌ها، مرحله به مرحله فشار مدار را با گیج بررسی و مسیر تخلیه را تمیز کنید.
۵. چک‌لیست ایمنی تنظیم فشارشکن ✅
| مورد بررسی | وضعیت (✅/❌) | توضیح |
|---|
| گیج فشار سالم و کالیبره است | | |
| مسیر برگشت روغن باز و بدون گرفتگی است | | |
| فشارشکن تناسبی با ظرفیت پمپ دارد | | |
| پیچ تنظیم پس از تنظیم قفل شده است | | |
| درپوش محافظ بر روی سوپاپ بسته شده | | |
| دمای روغن در محدوده نرمال است | | |
| دفترچه فشار نهایی ثبت و مهر شده است | | |
۶. توصیه فنی نهایی
از چرخاندن سریع پیچ تنظیم خودداری کنید؛ همیشه فشار را با دقت افزایشی بالا ببرید.
اگر سیستم جدید یا یونیت سفارشی دارید، بهتر است تنظیم فشار در حضور تکنسین PHKH انجام شود.
روغن تمیز و فیلتر مناسب عمر شیر را به‌طور چشمگیر افزایش می‌دهد.
خرید و تنظیم فشارشکن از پرشین هیدرولیک خراسان
برای مشاهده نمونه‌های موجود در فروشگاه آنلاین، پیشنهاد می‌شود سری به بخش
و زیر‌دستۀ فشارشکن و زیرشیر فشارشکن‌دار (1/4 و 3/8 اینچ) بزنید.
تمامی مدل‌ها با ضمانت اصالت کالا و پشتیبانی فنی ۲۴ ساعته عرضه می‌شوند.
پرسش‌های متداول (FAQ)
۱. آیا هر بار تغییر پمپ، باید فشارشکن هم تنظیم شود؟
بله. هر پمپ محدوده دبی و فشار مخصوص خودش را دارد. تنظیم قدیمی ممکن است به تجهیزات جدید آسیب بزند.
۲. چه زمانی باید فشارشکن تعویض شود؟
وقتی رزوه تنظیم هرز شده باشد یا در فشار ثابت نوسان ایجاد کند — معمولاً بین۵ تا ۸ سال عمر متوسط دارد.
۳. آیا روغن آلوده روی عملکرد فشارشکن تأثیر دارد؟
بله، ذرات ریز می‌توانند باعث گیرکردن سوپاپ شوند. فیلتر روغن باید طبق برنامه تعویض شود.
