آشنایی کاربردی با شیرهای هیدرولیک: از صفر تا انتخاب
مقدمه
سیستم‌های هیدرولیک بدون وجود شیرآلات کنترلی عملاً قابل‌استفاده نیستند.
شیرها مسیر، فشار و دبی روغن را تعیین می‌کنند و اگر درست انتخاب نشوند، باعث ناپایداری، نشت، یا حتی خرابی پمپ و عملگر خواهند شد.
در این مقاله، به زبان ساده یاد می‌گیریم شیر هیدرولیک چیست، انواع آن کدام‌اند، و چطور بر اساس نیاز خود – بدون سردرگم شدن در کاتالوگ‌ها – مناسب‌ترین شیر را انتخاب کنیم.
🔹 شیر هیدرولیک چیست؟
شیر هیدرولیک (Hydraulic Valve) قطعه‌ای است که جریان روغن را هدایت، کنترل یا متوقف می‌کند.
سه وظیفه اصلی شیرها عبارتند از:
هدایت (Direction Control): تعیین می‌کند روغن به کدام مسیر برود (مثلاً جک باز شود یا بسته).
کنترل فشار (Pressure Control): محافظت از سیستم دربرابر فشار اضافی یا تنظیم فشار کاری.
کنترل دبی (Flow Control): تنظیم سرعت حرکت عملگر.
🔸 انواع اصلی شیرهای هیدرولیک
۱. شیرهای کنترل جهت (Direction Control Valves)
نقش: تعیین مسیر حرکت روغن.
نماد روی نقشه: مربع‌هایی که موقعیت‌های مختلف شیر را نشان می‌دهند (مثلاً 2/3، 4/3 یعنی دو مسیر و سه وضعیت).
انواع:
دستی: لیور یا اهرمی (برای سیستم‌های ساده).
برقی: با سولونوئید (solenoid) فعال می‌شود.
هیدرولیکی یا پنوماتیکی: با فشار خارجی تغییر وضعیت می‌دهد.
💡 نکته کاربردی: برای یونیت‌های کوچک یا کارگاهی، شیر دستی اهرمی 3 یا 4 لیور بهترین گزینه اقتصادی است.
۲. شیرهای فشارشکن و ایمنی (Pressure Control Valves)
نقش: جلوگیری از افزایش بیش از حد فشار.
نمونه‌ها:
فشارشکن (Relief Valve)
فشار ثابت (Reducing Valve)
ترمز فشار یا Unloading
کاربرد: محافظت از پمپ، کنترل گشتاور، تعویض بین دو مدار.
🔧 در یونیت‌های کوچک معمولاً یک فشارشکن اصلی روی خط خروجی پمپ نصب می‌شود تا از کل سیستم محافظت کند.
۳. شیرهای کنترل دبی (Flow Control Valves)
نقش: تنظیم سرعت عملگر با تغییر دبی جریان.
انواع عمومی:
یک‌طرفه با عملکرد تنظیم‌پذیر
شیر دمپر زمان‌بندی
نکته طراحی: همیشه قبل از عملگر نصب شود تا تأخیر حرکتی ایجاد نکند.
🧭 چطور شیر هیدرولیک مناسب انتخاب کنیم؟
| معیار | توضیح کاربردی |
|---|---|
| فشار کاری (Bar) | فشار سیستم را حداقل 20٪ بالاتر از فشار نامی شیر انتخاب کن. |
| دبی (L/min) | با ظرفیت پمپ هماهنگ باشد؛ دبی زیاد در مسیر باریک باعث افت فشار و حرارت می‌شود. |
| نوع کنترل | دستی برای تجهیزات ساده، برقی برای اتوماسیون و PLC. |
| رزوه و سایز پورت | بر اساس سایز اتصالات یونیت (¼، ⅜، ½ اینچ…). |
| تعداد مسیر/وضعیت | 4/3 رایج‌ترین نوع برای جک‌های دوطرفه است. |
| محیط کاری | در معرض گرد و غبار یا روغن؟ از مدل‌های با IP بالا استفاده شود. |
⚙️ چک‌لیست سریع پیش از خرید
✅ بررسی فشار و دبی کاری دستگاه
✅ تعیین نوع کنترل (برقی / دستی)
✅ انتخاب سایز پورت متناسب با شلنگ
✅ توجه به برند و در دسترس بودن قطعات یدکی
✅ تست عملکرد روی یونیت قبل از بهره‌برداری
🔗 محصولات مرتبط در فروشگاه PHKH
🧩 برای مشاوره انتخاب شیر مناسب با سیستم خود، فقط کافیست کد پمپ یا عکس مدار یونیت را برای تیم فنی پرشین هیدرولیک ارسال کنید.