آموزش جامع جلوگیری از آلودگی در سیستم‌های هیدرولیک

مقدمه

آلودگی در سیستم‌های هیدرولیک یکی از مهم‌ترین عوامل خرابی، کاهش بهره‌وری و افزایش هزینه‌های تعمیر و نگهداری است. اکثر مشکلات هیدرولیکی به نحوی به ذرات و آلودگی‌ها مربوط می‌شوند. شناخت راه‌های ورود آلودگی، پیامدهای آن و راهکارهای پیشگیری، برای فعالان صنعت اهمیت بالایی دارد.

۱. آلودگی در سیستم هیدرولیک چیست؟

آلودگی در سیستم‌های هیدرولیک به هر نوع ماده ناخواسته‌ای گفته می‌شود که وارد مدار شده و روی عملکرد سیستم اثر منفی می‌گذارد. این آلودگی‌ها شامل ذرات جامد (مثل گرد و غبار، براده قطعات، زنگ‌زدگی)، آب، هوا، مواد شیمیایی و حتی رشد میکروبی هستند.

۲. منابع رایج آلودگی در سیستم‌های هیدرولیک

• آلودگی اولیه: در حین ساخت یا مونتاژ (مانند براده‌ها و گرد و غبار کارخانه)

• آلودگی‌های خارجی: ورود گرد و خاک، رطوبت یا آب از محیط

• آلودگی‌های داخلی: فرسایش قطعات (مثل پمپ، شیر و سیلندرها)، تجزیه روغن و واکنش‌های شیمیایی

• ورود هوا: وجود حباب هوا در روغن هیدرولیک

• روغن‌های ناسازگار یا آلوده: استفاده از روغن قدیمی یا ترکیب روغن‌های مختلف

۳. اثرات و پیامدهای آلودگی

• کاهش عمر قطعات: اصطکاک، سایش سریع پمپ‌ و شیرها

• کاهش راندمان سیستم: نشت و افت فشار

• افزایش احتمال خرابی: خرابی ناگهانی یا زودهنگام قطعات

• افزایش هزینه نگهداری: نیاز به تعویض زودهنگام قطعات و روغن

۴. راه‌های پیشگیری و کنترل آلودگی

الف) فیلتر کردن صحیح

• استفاده از فیلترهای مناسب بر اساس نوع سیستم و حساسیت قطعات

• کنترل و تعویض منظم فیلتر بر اساس دستورالعمل سازنده

• بررسی و ثبت سطح آلودگی روغن به صورت دوره‌ای (آنالیز روغن)

ب) انتخاب و نگهداری مناسب روغن

• استفاده از روغن هیدرولیک استاندارد و توصیه‌شده

• ذخیره‌سازی روغن در ظروف کاملاً تمیز و دربسته، دور از رطوبت و گرد و غبار

• عدم اختلاط روغن‌های مختلف و کنترل سازگاری روغن‌ها

ج) مونتاژ و تعمیرات تمیز

• شستشوی کامل قطعات و ابزارها پیش از مونتاژ

• استفاده از دستکش و پارچه بدون پرز هنگام کار با قطعات حساس

• بسته نگه‌داشتن مخزن روغن و تجهیزات هنگام انجام تعمیرات

د) کنترل ورود آب و هوا

• آب‌بندی کامل اتصالات و مخازن

• استفاده از ولوهای هواگیری برای خروج حباب هوا

• کنترل مخزن از نظر ورود آب و رطوبت (به‌خصوص در مناطق مرطوب)

هـ) آموزش و فرهنگ‌سازی

• آموزش کارکنان درباره خطرات و پیامدهای آلودگی

• رعایت اصول ایمنی و پاکیزگی کارگاهی

۵. اقدامات اجرایی پیشنهادی (چک‌لیست عملیاتی)

• [ ] بررسی و تمیزکاری فیلترها به‌طور منظم

• [ ] نمونه‌گیری و آنالیز روغن حداقل هر ۳ تا ۶ ماه یک‌بار

• [ ] بازدید ظاهری از مخازن جهت اطمینان از عدم ورود آب و گرد و غبار

• [ ] استفاده از وسایل و ظروف تمیز هنگام پر کردن یا تعویض روغن

• [ ] پایش عملکرد شیر و پمپ برای تشخیص زودهنگام علائم سایش

پرسش‌های متداول (FAQ)

۱. علائم آلودگی در سیستم هیدرولیک چیست؟

• کاهش سرعت، افت فشار، افزایش دمای غیرعادی، صدای غیر معمول، کاهش پاسخ سیستم.

۲. چند وقت یک‌بار باید فیلترها تعویض شوند؟

• بر اساس ساعت کارکرد یا بر حسب توصیه‌نامه شرکت سازنده، معمولاً هر ۵۰۰ تا ۲۰۰۰ ساعت.

۳. آیا آب برای سیستم هیدرولیک خیلی مضر است؟

• بله؛ آب باعث خوردگی، کاهش راندمان و خرابی سریع قطعات می‌شود.

۴. آیا می‌شود فقط با فیلتر قوی از آلودگی جلوگیری کرد؟

• خیر؛ تمیزی ابزار و تانک، انتخاب صحیح روغن و رعایت نکات عملیاتی هم لازم است.

۵. بهترین فیلتر برای سیستم‌های حساس چیست؟

• فیلترهای میکرونی با گرید پایین (مانند ۲ تا ۱۰ میکرون)، و همچنین فیلترهای خط برگشت و مکش.

نتیجه‌گیری

پایش مستمر، آموزش پرسنل و رعایت موارد ساده اما حیاتی، می‌تواند عمر تجهیزات هیدرولیک را چند برابر کند و هزینه‌های توقف و تعمیرات سنگین را به‌شدت کاهش دهد. پیشگیری همواره کم‌هزینه‌تر و مؤثرتر از رفع خرابی است.