بررسی دلایل افت فشار ناگهانی در سیستم‌های هیدرولیک و روش‌های رفع آن
مقدمه
سیستم‌های هیدرولیک، قلب تپنده بسیاری از ماشین‌آلات صنعتی و راهسازی هستند. یکی از مشکلات متداول و پرهزینه‌ای که اپراتورها، تعمیرکاران و مدیران نگهداری با آن روبه‌رو می‌شوند، افت فشار ناگهانی در مدار هیدرولیک است. وقوع این مشکل می‌تواند باعث توقف خطوط تولید، آسیب جدی به قطعات و کاهش راندمان مجموعه شود. در این مقاله، دلایل افت ناگهانی فشار، نشانه‌ها و راهکارهای کاربردی پیدا کردن و رفع مشکل را بررسی می‌کنیم.
نشانه‌های رایج افت فشار در سیستم هیدرولیک
کند شدن حرکت جک‌ها یا موتورها
اجرا نشدن کامل عملکرد دستگاه
گرم شدن بیش از حد روغن
سر و صدای غیرعادی سیستم (پمپ، شیر یا موتور)
مشاهده نشتی یا کاهش سطح روغن در مخزن
خرابی‌های متوالی فیلتر و اورینگ‌ها
این نشانه‌ها معمولاً به معنای وجود مشکل در یکی از بخش‌های مدار است و باید سریعا مورد بررسی قرار گیرند.
دلایل عمده افت فشار ناگهانی در سیستم‌های هیدرولیک
1. نشتی داخلی (Internal Leakage)
باعث عبور روغن از مسیرهای غیرمجاز (مثلا عبور از کنار اورینگ یا سیل جک و پمپ) می‌شود.
نتیجه: بخشی از فشار تولید‌شده عملاً تلف می‌شود و به مصرف‌کننده اصلی نمی‌رسد.
راه شناسایی:
داغ شدن موضعی لوله یا شلنگ، سرعت کم جک با وجود بالا بودن دور موتور، یا نبود حرکت در خروجی با فعال بودن ورودی.
2. ضعیف شدن یا خرابی پمپ هیدرولیک
ساییدگی پمپ، ترک بدنه، کهنه شدن پره‌ها یا پیستون‌ها باعث افت بازده و کاهش فشار می‌شود.
اگر پمپ صدای نامعمول می‌دهد یا دمای آن غیرعادی بالاست، پمپ را تست کنید.
راه شناسایی:
اندازه‌گیری فشار خروجی پمپ با گیج و مقایسه با مقدار اسمی روی پلاک پمپ.
3. انسداد یا گرفتگی مسیر (فیلترها، شلنگ‌ها، خطوط)
گرفتگی فیلتر یا تا خوردگی شلنگ باعث کاهش شدید فشار می‌شود.
رسوبات، ذرات فلزی یا آلودگی در فیلتر رایجترین علت است.
راه شناسایی:
بررسی اختلاف فشار قبل و بعد از فیلتر (در صورت وجود مانومتر)، لمس فیلتر و مشاهده داغی یا لرزش.
4. اشکال در تنظیم یا خرابی شیر فشارشکن (Relief Valve)
در صورت تنظیم نبودن صحیح یا خرابی فنر شیر فشارشکن، بخشی از روغن در فشار کم به مخزن برمی‌گردد و فشار کل کاهش می‌یابد.
راه شناسایی:
صدای “هِس هِس” مداوم در بازگشت روغن به مخزن، عدم رسیدن مدار به فشار اسمی.
5. کاهش سطح یا خرابی روغن هیدرولیک
افت سطح روغن در مخزن یا ورود هوا به سیستم، باعث پدیده کاویتاسیون و افت فشار می‌شود.
روغن فرسوده یا غیراستاندارد نیز افت فشار و آسیب جدی به پمپ وارد می‌کند.
راه شناسایی:
کف کردن روغن در مخزن، تغییر رنگ یا بوی نامطبوع روغن، شنیدن صدای مکش هوا از سیستم
6. آسیب دیدگی شیرآلات یا جک
خرابی یا فرسودگی اورینگ، نشتی داخلی سیلندر جک یا بسته نشدن کامل شیر باعث برگشت روغن و افت فشار می‌شود.
راه شناسایی:
کاهش سرعت حرکت جک، افت فشار در لحظه رسیدن به انتهای کورس (بدون رسیدن به قدرت کافی)، مشاهده روغن کنار شافت جک یا اطراف شیرآلات.
چک‌لیست عیب‌یابی افت فشار هیدرولیک (مرحله به مرحله)
چک سطح و وضعیت روغن
بررسی نشتی خارجی مدار (جک، شلنگ، اتصالات، فیتینگ‌ها)
بررسی نشتی داخلی (صدای عبور روغن، حرکت کند جک، داغی قطعات)
کنترل فیلترهای مدار (اگر فیلتر کیپ شده، تعویض کنید)
اندازه‌گیری واقعی فشار خروجی پمپ با گیج کالیبره
بررسی عملکرد و تنظیم شیر فشارشکن
بررسی زمان آخرین سرویس پمپ و توجه به صدا و دمای آن
اطمینان از عدم وجود هوا یا فوم در روغن
اگر مشکلی پیدا نشد، سرویس تخصصی و بازبینی مجدد سیستم توصیه می‌شود.
مخزن
راهکارهای رفع افت فشار در سیستم‌های هیدرولیک
تعویض به‌موقع فیلترها و روغن هیدرولیک با کیفیت مطابق توصیه سازنده
کنترل منظم نشتی اتصالات و اطمینان از محکم بودن همه بست‌ها
تست و تعیین سلامت پمپ با فشارسنج
تنظیم مجدد شیر فشارشکن توسط کارشناس
استفاده از قطعات اورجینال و مورد تایید برای جک و پمپ
برنامه‌ریزی سرویس دوره‌ای سیستم، مخصوصاً در ماشین‌آلات صنعتی و راهسازی