انتخاب و سایزینگ شیلنگ و اتصالات هیدرولیک برای جلوگیری از افت فشار و نشتی
H1 SEO: Hydraulic Hose Sizing — راهنمای کامل انتخاب و سایزینگ شیلنگ هیدرولیک
✔ مقدمه: چرا انتخاب درست شیلنگ مهم است؟
شیلنگ هیدرولیک یکی از اجزای حیاتی مدار است که اغلب «گلوگاه افت فشار» و «منبع نشت» محسوب می‌شود. انتخاب اشتباه قطر، طول یا نوع اتصال، می‌تواند باعث کاهش دبی، افزایش دما، و حتی شکست مکانیکی مجموعه شود.
هدف این مقاله ارائه روشی گام‌به‌گام برای انتخاب، سایزینگ و نصب ایمن شیلنگ‌ها و فیتینگ‌ها است — طوری که طول عمر سیستم افزایش یابد و نشتی‌های پرهزینه حذف شوند.
۱. تعیین قطر داخلی (I.D) بر اساس دبی و طول مسیر
مبنای اصلی انتخاب شیلنگ، دبی جریان (Flow) و طول مسیر است.
هرچه طول بیشتر و دبی بالاتر باشد، افت فشار نیز افزایش می‌یابد. با استفاده از جدول زیر می‌توان قطر مناسب را تخمین زد.
| دبی (لیتر بر دقیقه) | طول مسیر تا ۱.۵ متر | طول مسیر تا ۳ متر | طول مسیر تا ۶ متر |
|---|---|---|---|
| 10 | 1/4″ | 5/16″ | 3/8″ |
| 20 | 3/8″ | 1/2″ | 5/8″ |
| 40 | 1/2″ | 5/8″ | 3/4″ |
| 80 | 3/4″ | 1″ | 1¼” |
| 160 | 1¼” | 1½” | 2″ |
قاعده تجربی: حداکثر سرعت مجاز در خطوط مکش 0.6–1.2 m/s و در خطوط فشار 3–5 m/s است.
۲. انتخاب نوع شیلنگ بر اساس فشار کاری و سیال
شیلنگ مناسب باید فشار کاری، نوع سیال و دمای محیط را تحمل کند. سه گروه رایج:
| نوع شیلنگ | ساختار | فشار کاری معمول (bar) | مزیت |
|---|---|---|---|
| R1 (یک لایه سیم فولادی) | لاستیک + Braid فلزی | تا 225 | انعطاف زیاد |
| R2 (دو لایه سیم فولادی) | لاستیک + 2Braid | تا 330 | مقاومت بالا برای فشار زیاد |
| ترموپلاستیک (Thermoplastic) | Nylon یا PTFE | تا 250 | وزن پایین، مقاومت شیمیایی بالا |
نکته: در خطوط بازگشت کم‌فشار می‌توان از شیلنگ‌های Textille یا تفلونی با قیمت کمتر استفاده کرد.
۳. دمای کاری و محیط نصب
شیلنگ باید متناسب با شرایط حرارتی و محیطی انتخاب شود:
محدوده دمای معمول: °C 40- تا +100
برای محیط‌های داغ مانند ریخته‌گری یا آون: از Sleeve نسوز استفاده شود.
تماس با روغن معدنی، سوخت یا مواد شیمیایی: بررسی سازگاری لاستیک (NBR، EPDM، PTFE) الزامی است.
۴. اتصال‌ها (Fittings) و تطبیق با استاندارد رزوه
در انتخاب فیتینگ، سه مولفه مهم است:
جنس بدنه: فولاد کربنی برای فشار بالا، استیل ضدزنگ برای محیط خورنده.
استاندارد رزوه:
BSP / BSPT (بریتانیا)
JIC 37° Flare (آمریکا)
ORFS / Metric (اروپا)
زاویه نصب: 0°, 45°, 90° جهت جلوگیری از خم تند.
برای اتصالات فشار بالا در موبایل ماشین‌آلات، توصیه می‌شود از ORFS یا JIC استفاده شود تا امکان نشتی در ویبره کاهش یابد.
۵. حداقل شعاع خم (Min. Bend Radius)
یکی از دلایل ترک‌خوردگی یا ترکیدگی، خم تندتر از حد مجاز است.
هر شیلنگ دارای شعاع خم مجاز (در مشخصات فنی) است.
قاعده ساده:
شعاع خم ≥ 8 تا 12 برابر قطر خارجی شیلنگ
هنگام نصب، از بستن شیلنگ با گیره فلزی یا بستن تنگ در گوشه‌ها خودداری کنید.
۶. گشتاور سفت‌کاری اتصالات (Torque)
برای اطمینان از آب‌بندی بدون از بین بردن رزوه، میزان گشتاور باید طبق استاندارد باشد.
نمونه برای اتصال JIC 3/8″ حدود 30–35 N·m است.
در صورت عدم دسترسی به آچار ترک‌متر، از قاعده «دست + 1/6 دور» برای اتصال‌های مخروطی فلزی استفاده کنید.
۷. چک‌لیست نصب ایمن
پیش از نصب:
از سلامت ظاهری شیلنگ (ترک، تغییر رنگ، تا خوردگی) مطمئن شوید.
جهت جریان در اتصالات یک‌طرفه رعایت شود.
رزوه‌ها را با پارچه خشک تمیز کنید (به‌هیچ‌وجه از نوار تفلون زیاد استفاده نکنید).
پس از نصب:
مدار را 15 دقیقه در فشار 50% تست کنید.
در اولین روشن‌سازی، زیر فشار، محل اتصال‌ها را با دستمال خشک کنترل کنید (هرگز با انگشت).
برچسب‌گذاری و ثبت تاریخ نصب در سیستم PM.
۸. ۵ خطای رایج در نصب شیلنگ و فیتینگ
انتخاب طول زیادی از شیلنگ → نوسان و پیچ خوردگی.
سفت کردن بیش از حد اتصالات → له شدن حلقه آب‌بندی.
بستن شیلنگ با بست فلزی نزدیک به کوپلینگ → تمرکز تنش.
استفاده از شیلنگ معمولی برای خطوط مکش → له‌شدگی داخلی.
بی‌توجهی به دمای محیط → کاهش عمر لاستیک.
۹. نمونه شناسایی استاندارد روی بدنه شیلنگ
PHKH-R2AT-12 SAE100R2AT-3/4"-330BAR-EN853
توضیح:
R2AT → نوع تقویت، 3/4″ → قطر داخلی، 330Bar → فشار کاری، EN853 → استاندارد فنی.
۱۰. نگهداشت و بازرسی دوره‌ای
هر 500 ساعت کار یا 3 ماه یک‌بار: بررسی ترک و نشت.
هر 12 ماه: تعویض پیشگیرانه در خطوط فشار بالا.
پس از حریق، تابش مداوم آفتاب یا تماس با مواد شیمیایی → تعویض فوری.
🔍 جدول خلاصه انتخاب سریع شیلنگ (Quick Reference)
| نوع مدار | فشار (bar) | قطر معمول | نوع شیلنگ پیشنهادی |
|---|---|---|---|
| مکش پمپ | <5 | 1″ – 1½” | Suction Hose Spiral |
| فشار اصلی | 100–350 | 3/8″ – 3/4″ | R1 / R2 |
| برگشت (Return) | <25 | 1/2″ – 1¼” | Textile Reinforced |
| خط پالس یا انژکتور | >300 | 1/4″ – 3/8″ | Thermoplastic / PTFE |
۱۱. نکات ایمنی نهایی
هرگز شیلنگ آسیب‌دیده را تعمیر نکنید — تنها تعویض کنید.
در تست نشت، از دست استفاده نکنید؛ روغن پر فشار می‌تواند زیر پوست تزریق شود.
همیشه از محافظ Sleeve در نزدیکی اپراتور استفاده کنید.
پس از هر سرویس، برگه “Hydraulic Hose Inspection” تکمیل و بایگانی شود.