انتخاب شیر دستی چندلیور برای ماشین‌آلات سبک (راهنمای کامل)
🔧 مقدمه
در سیستم‌های هیدرولیکیِ ماشین‌آلات سبک مثل لیفتراک، بالابر، پرس یا دستگاه‌های راه‌سازی کوچک، کنترل دقیق و همزمان چند عملگر اهمیت زیادی دارد. شیرهای دستی چندلیور (مثلاً ۲ یا ۳ لیور) یکی از پرکاربردترین گزینه‌ها برای این هدف هستند. این مقاله به زبان ساده توضیح می‌دهد چطور یک شیر چندلیور مناسب انتخاب کنیم و چه عواملی روی عملکرد، ایمنی و عمر سیستم تأثیر دارند.
🔹 شیر دستی چندلیور چیست؟
شیر دستی چندلیور، نوعی شیر کنترل جهت (Directional Control Valve) است که چند اسپول مستقل دارد و به کاربر اجازه می‌دهد چند جک یا هیدروموتور را به‌صورت جداگانه یا همزمان کنترل کند.
هر لیور (Spool) معمولاً یک عملگر را کنترل می‌کند. در ماشین‌آلات سبک، مدل‌های ۲ تا ۵ لیور رایج هستند.
🔹 اجزای اصلی شیر چندلیور
بدنه (Body): از جنس فولاد یا چدن مقاوم.
اسپول‌ها (Spools): کنترل مسیر جریان روغن (ورود، برگشت و خروج به جک).
فنر برگشت (Spring Return): برای بازگشت خودکار لیور به حالت خنثی.
درپوش ورودی و خروجی (Inlet/Outlet Ports): ورودی از پمپ و برگشت به تانک.
Ports خروجی به جک‌ها (A و B): برای تنظیم حرکت جک.
در مدل‌های با کیفیت، نشتی داخلی بسیار کم و کنترل جریان نرم‌تر است.
🔹 انواع شیر چندلیور از نظر طراحی
| نوع شیر | توضیح | موارد استفاده |
|---|---|---|
| Open Center | جریان روغن در حالت خنثی از شیر عبور می‌کند. | یونیت‌های با پمپ دنده‌ای |
| Closed Center | جریان در حالت خنثی مسدود است. | مدارهای با پمپ پیستونی یا فشار ثابت |
| Parallel / Series | نحوه تغذیه اسپول‌ها در مدار موازی یا سری | کنترل همزمان چند خروجی |
🔹 راهنمای انتخاب شیر چندلیور مناسب
1. تعداد لیورها (Spools):
هر عملگر هیدرولیک (مثلاً یک جک یا موتور) فقط به یک لیور نیاز دارد.
👉 برای مثال: بالابر با دو جک + قلاب متحرک = شیر ۳ لیور.
2. دبی نامی (Flow Rate):
طبق ظرفیت پمپ انتخاب شود.
| ظرفیت پمپ | دبی شیر پیشنهادی |
|---|---|
| تا ۲۰ لیتر/دقیقه | ۳۰ لیتر/دقیقه |
| تا ۵۰ لیتر/دقیقه | ۶۰ لیتر/دقیقه |
| تا ۹۰ لیتر/دقیقه | ۱۰۰ لیتر/دقیقه |
3. فشار کاری:
برای ماشین‌آلات سبک: ۱۶۰ تا ۲۵۰ بار
برای ماشین‌آلات صنعتی: تا ۳۵۰ بار
4. نوع کنترل:
دستی با فنر برگشت (Spring Return): برای کنترل مداوم
Detent (قفل در وضعیت): برای حرکات طولانی بدون نیاز به نگه‌داشتن لیور
5. نوع مدار (Open / Closed Center):
قبل از خرید، نوع مدار یونیت هیدرولیک را از طریق نقشه یا مشخصات پمپ بررسی کن.
🔹 نصب درست شیر چندلیور
مسیر ورود روغن (P) را به خروجی پمپ وصل کن.
مسیر T باید به تانک یا برگشت روغن متصل باشد.
مسیرهای A و B به جک‌ها یا هیدروموتورها وصل شوند.
در مدارهای چندلیور، توجه کن که حجم جریان میان اسپول‌ها عادلانه تقسیم شود.
همیشه از فیلتر تمیز و روغن سازگار با دمای محیط استفاده کن تا عمر اسپول‌ها زیاد شود.
💡 نکات تکمیلی برای کارکرد بهتر
قبل از راه‌اندازی، سیستم را هواگیری و سپس فشار را مرحله‌به‌مرحله تنظیم کن.
اگر حس کردی لیورها سفت کار می‌کنند، مشکل اغلب از آلودگی روغن یا فشار بیش از حد است.
هر ۶ ماه یک‌بار اورینگ‌ها و فنرها را بازبینی کن.
از شلنگ‌های فشار قوی استاندارد در اتصال استفاده شود (ترجیحاً SAE 100R2).
🔹 خطاهای رایج انتخاب شیر
| خطا | پیامد |
|---|---|
| انتخاب شیر دبی پایین‌تر از پمپ | افزایش حرارت و افت فشار |
| اشتباه در حالت Open/Closed | گیرکردن مدار در حالت Work |
| استفاده از شیر نامرغوب | نشتی داخلی و زوال اسپول‌ها |
🛠 نمونه محصولات پیشنهادی از PHKH.ir
شیر دستی سه لیور دستی — ظرفیت ۸۰ تا ۱۲۰ لیتر
شیر هیدرولیک ۳/۴ اینچ ۸۰–۱۲۰ لیتر — مناسب بالابرها و دستگاه‌های سبک