🛠️ راهنمای جامع یونیت هیدرولیک (طراحی، انتخاب، نگهداری)

مقدمه

یونیت هیدرولیک قلب هر سیستم هیدرولیکی است؛ جایی که انرژی مکانیکی موتور، به فشار روغن تبدیل می‌شود تا حرکت، نیرو یا کنترل در ماشین‌آلات صنعتی ایجاد کند. از پرس‌ها و تزریق پلاستیک گرفته تا بالابر و ماشین‌آلات راه‌سازی، یونیت نقشی حیاتی در راندمان و طول عمر کل سیستم دارد.

در این مقاله بررسی می‌کنیم:

• اجزای یونیت و وظیفه هر بخش

• روش‌های محاسبه و انتخاب پمپ، موتور و مخزن

• نکات طراحی فنی و چیدمان

• اصول خنک‌کاری، فیلتراسیون و ایمنی

• برنامه نگهداری پیشگیرانه

بخش ۱: یونیت هیدرولیک چیست و از چه اجزایی تشکیل می‌شود؟

یونیت هیدرولیک (Hydraulic Power Pack) مجموعه‌ای از قطعات است که وظیفه آن تولید، ذخیره و کنترل فشار روغن است. اجزای اصلی آن عبارت‌اند از:

1. موتور الکتریکی یا دیزلی – ایجاد نیروی محرکه برای پمپ

2. پمپ هیدرولیک – تبدیل انرژی مکانیکی موتور به فشار سیال

3. مخزن (Tank/Reservoir) – نگهداری روغن و تأمین خنکی

4. شیرآلات و کنترل‌ها – تنظیم مسیر، فشار، و جریان

5. فیلترها – حذف ذرات آلودگی

6. گیج فشار، ترمومتر، روغن‌نما – ابزار نظارت

7. مبدل حرارتی (Air Cooler/Water Cooler) – کنترل دمای روغن

8. اتصالات و شیلنگ‌ها – مسیرهایی برای ورود و برگشت روغن

بخش ۲: محاسبه دبی، فشار و توان لازم موتور و پمپ

۲.۱ دبی پمپ

دبی (Flow Rate – Q) مقدار روغنی است که پمپ در واحد زمان ارسال می‌کند و معمولاً بر حسب لیتر بر دقیقه (L/min) بیان می‌شود.

فرمول تقریبی:

Q = (V × n) / 1000

که در آن:

• $V$: حجم جابجایی پمپ (cc/rev)

• $n$: دور موتور (rpm)

۲.۲ فشار سیستم

بسته به کاربرد، فشار طراحی از ۵۰ تا ۳۵۰ بار متغیر است.

پرس‌ها و ماشین‌های تزریق به فشار بالا (۲۵۰–۳۰۰ بار) نیاز دارند، در حالی‌که بالابرها و جک‌های ساده با ۷۰–۱۲۰ بار کار می‌کنند.

۲.۳ توان موتور

P = (Q × P₁) / (600 × η)

که در آن:

• $Q$: دبی (L/min)

• P1P₁P1​: فشار (bar)

• $\eta$: بازده کل حدود ۸۵٪

مثلا برای ۲۰۰ بار و ۳۰ لیتر در دقیقه:

P ≈ (30 × 200) / (600 × 0.85) = ≈ 11.7 kW

بخش ۳: انتخاب مناسب اجزای یونیت

۳.۱ پمپ

بر اساس فشار کاری، یک یا چند نوع پمپ زیر استفاده می‌شود:

• دندانه‌ای (Gear Pump): ارزان، ساده، مناسب تا فشار ۱۶۰–۱۸۰ بار

• پره‌ای (Vane Pump): صدای کمتر، راندمان بهتر، تا ۲۰۰ بار

• پیستونی (Piston Pump): راندمان بالا و فشار زیاد تا ۳۵۰ بار

نکته: اگر کار مداوم دارید، از پمپ پیستونی با کنترل دبی (Load Sensing) استفاده کنید.

۳.۲ موتور

• نوع: سه‌فاز ۳۸۰ ولت یا دیزلی

• توان: طبق محاسبات (بخش ۲.۳)

• اتصال: مستقیم یا کوپلینگ لاستیکی

• جهت چرخش: با فلش روی پمپ هماهنگ باشد.

۳.۳ مخزن روغن

ظرفیت تقریبی:

۴ تا ۵ برابر دبی پمپ در دقیقه

(یعنی برای ۳۰ L/min → مخزن ۱۲۰–۱۵۰ لیتر)

ابعاد داخلی باید گردش آرام سیال را فراهم کند تا ذرات ته‌نشین شوند و حباب‌ها خارج شوند.

۳.۴ مبدل حرارتی

برای جلوگیری از دمای بیش از ۶۰°C باید از مبدل هوایی یا آبی استفاده شود.

• ΔT = 10°C → ظرفیت حدود 1 kW خنک‌سازی به ازای هر ۲۰۰ لیتر روغن.

• در محیط‌های گرم (مثل ایران) نوع فن‌دار هواخنک ارجح است.

۳.۵ فیلتر و تمیزی روغن

براساس استاندارد ISO 4406 برای اکثر سیستم‌ها کلاس تمیزی 18/16/13 مناسب است.

انواع فیلتر:

• ساکشن (روغن ورودی پمپ)

• برگشت (Return Line)

• آفلاین (Offline Unit)

بخش ۴: چیدمان و طراحی مهندسی یونیت

۴.۱ اجزای روی مخزن

• پمپ و موتور روی «پلیت» مقاوم نصب شوند.

• از لرزه‌گیر لاستیکی بین موتور و صفحه استفاده گردد.

• فیلتر برگشت و روغن‌نما روی دیواره مخزن تعبیه شود.

• لوله‌کشی با زانوهای حداقلی و طول کوتاه انجام شود تا افت فشار کاهش یابد.

۴.۲ مسیرهای سیال (Piping)

• لوله فولادی صیقلی یا شیلنگ فشارقوی با استاندارد SAE 100R2A

• مسیر «ساکشن» همیشه قطورتر از مسیر برگشت باشد (حدود ۱.۵ برابر)

• از شیر یک‌طرفه در خط برگشت برای جلوگیری از جریان معکوس استفاده شود.

بخش ۵: خنک‌کاری و کنترل دما

افزایش دمای روغن باعث کاهش ویسکوزیته، خرابی اورینگ‌ها و افت راندمان پمپ می‌شود.

اقدامات ضروری:

1. نصب فن خنک‌کننده یا مبدل آب–روغن

2. انتخاب روغن با ویسکوزیته مناسب (ISO VG 46 یا 68)

3. کنترل دمای مخزن حین کار (≤ 60°C)

4. نصب ترموستات کنترل فن

بخش ۶: نگهداری و سرویس دوره‌ای

برنامه پیشنهادی نگهداری:

بخش ۷: نکات ایمنی در طراحی و کاربری

• همیشه قبل از باز کردن اتصالات، سیستم را از فشار خالی کنید.

• هنگام تست، از شیلنگ سالم و گیج حداقل ۱.۵ برابر فشار کاری استفاده کنید.

• مسیر تخلیه اضطراری برای نفتریوز و نشتی در نظر بگیرید.

• روی یونیت برچسب جهت چرخش موتور و سطح روغن بزنید.

• در طراحی درب باک، فیلتر هوا و شیر تخلیه روغن لحاظ شود.

FAQ — پرسش‌های رایج

۱. چطور ظرفیت مناسب مخزن را انتخاب کنم؟

حداقل ۴ برابر دبی پمپ در دقیقه. برای پمپ ۴۰ L/min، مخزن حدود ۱۶۰ لیتر مناسب است تا گردش کامل و خنک‌کاری انجام شود.

۲. دمای کاری ایده‌آل روغن چقدر است؟

۴۰ تا ۵۵ درجه سانتی‌گراد؛ بیش از ۶۵ درجه باعث کاهش عمر آب‌بندها می‌شود.

۳. چرا یونیت من زیاد صدا می‌دهد؟

هواگرفتگی در خط ساکشن یا لرزش کوپلینگ از مهم‌ترین علل هستند.

۴. چگونه بفهمم فیلتر کثیف شده است؟

افزایش دمای روغن و افت فشار، همراه با مانومتر اختلاف فشار روی فیلتر نشانه گرفتگی است.

۵. آیا می‌توانم پمپ پیستونی را جایگزین دندانه‌ای کنم؟

بله، اما باید مدار شامل شیر بای‌پس و شیر فشار پایدار طراحی شود چون پمپ پیستونی دبی متغیر دارد.

🧾 چک‌لیست آماده طراحی یونیت 

🔸 مشخصات کاری: فشار، دبی، نوع حرکت

🔸 انتخاب پمپ (نوع و حجم جابجایی)

🔸 موتور (توان و سرعت)

🔸 حجم مخزن و نوع مبدل

🔸 نوع و محل فیلترها

🔸 جانمایی ادوات و مسیر روغن

🔸 تست نشتی و اندازه‌گیری دما

✳️ نتیجه‌گیری

یونیت هیدرولیک زمانی راندمان و عمر بالایی دارد که طراحی آن براساس اصول مهندسی، فیلتراسیون دقیق و خنک‌کاری مناسب انجام شود.

با رعایت نکات فوق، علاوه بر کاهش هزینه تعمیرات، بهره‌وری سیستم نیز تا ۲۰٪ افزایش می‌یابد.

📞 تماس برای مشاوره و طراحی تخصصی

تیم فنی پرشین هیدرولیک خراسان آماده است تا بر اساس نیاز خط تولید شما،

یونیت هیدرولیک اختصاصی طراحی و اجرا کند.

☎️ 05133811986

📱 09203187401